HAVACILIK TÜRKÇESİ
Bu konudaki ilkyazımı, 15
Mayıs 2010 senesinde yazmıştım.
Kullanılan kavramların
zamanla iyileşeceğine kötüleştiğini görmüş ve düzgün Türkçe kullanılmadan, çevirilere
özen göstermeden Havacılık Eğitimi vermenin başımıza açacağı zararlardan
bahsetmiştim.
Sonra, nerede ise her yıl,
Havacılık Türkçesi ya da Türkçe Havacılık üzerine yazdım.
- / -
HUKUK ve TANIM
Bana göre Hukukun
temelinde yatan en önemli unsur TANIM kavramıdır.
Tanım, yaşamın her
alanında ve sosyal ilişkilerde birincil öneme haizdir ve Hukuk, tanım olmadan
işleyemez.
Zaten sorunlar, şu
üçleme ile çözülür;
TANIM – KURAL –
DÜZEN
Her tanım,
beraberinde kendi kuralını da getirir.
Kural, sınırları
belirler.
Düzeni, çizilmiş
sınırlar içerisindeki uygulamayı da, siz sağlarsınız.
ICAO Ek’lerinin 1.
Maddesi Tanıma ayrılmıştır.
Doc.9713 dört kısım halinde mevcut
olmasına rağmen, her Ek’in 1. Maddesi, Tanımlardır (Ek-15 de ise Mad.2’de.)
2920 SHK da ise
Md.3, altı adet tanım ile havacılık hukukunun ilk örneklerinden biridir.
5431 SHGM kanununda
Md.2 de yine altı adet tanım mevcuttur.
Günümüze
yaklaştıkça çıkarılan ve taslak halindeki Yönetmelik ile talimatlarda da, artık
uluslar arası bir düzenin yer aldığını görmekteyiz. Çoğunlukla “çeviri”
sisteminden dolayı bu tanımların ilgili belgelerde yer alması, büyük bir
eksikliği giderirken, beraberinde büyük bir kargaşa da getirmektedir.
1- Eski tanımları ne yapacağız?
2- Daha tanımı yapılmamış ama İngilizce olarak kullanılan kavramlar için ne
yapılacak?
3- Tanımların birbirine karışmış olanlarını, nasıl ayıklayacağız?
4- Tanım Sistemini nasıl kuracağız?
- / -
Bu,
17 Ocak 2011 tarihinde yazdığım bir yazıdan alıntı.
- / -
Uçaklarda Kabin Yüklemesi
Okuduğunuz tüm resmi çeviriler “Mütercim Tercüman”
marifetiyle yapılmakta.
http://web.shgm.gov.tr/kurumsal.php?page=duyurular&id=1&haber_id=1838
Biliyorum bazı tanımlamalar ve kurulan cümleler size
komik gelecek ama şirketler için de bu farklı değil gibi.
- / -
Bu da 26 Eyl 2011
tarihinde yazdığım bir yazıdan alıntı.
SHGM, SHT HES-r1
ile yeni tanımları yayınlayınca, 13.09.2013 tarihinde yayınlamış olduğum Deyim ve
Kısaltmalar Sözlüğü – VocaTürk-3’ü yenilemeye başladım. SHT
HES-r1 de mevcut tanımları eklerken, ilginç durumlar ortaya çıktı.
Konuya dikkat
çekeli aradan nerede ise yaklaşık üç sene geçmiş.
Örnek; Accident - Kaza
Bu konuda yapılan
en düzgün tanım, DHMI tarafından 130218 tarihinde yayınlanan Havacılık
Terimleri Sözlüğü’nde yer almakta.
Bu tanımın yanında
SHY-13 de yer alan tanımlar, amatörce ve acınası durumda.
Örneklerle
zenginleştirelim durumumuzu;
a)
Sözcüklere
uygun karşılık bulamama,
Aerodrome Beacon
(SHT HES-r1) Havaalanı
bikini
Beacon’a Türkçe karşılık bulamamışlar.
“Fix” için de Türkçe bir sözcük
bulamadıklarından çeviride zorluklarla karşılaşmaktalar.
(SHT OPS-1): PDF: önceden belirlenmiş nokta. (Pre-determined Fix)
(SHT OPS-1): PDP: önceden hesaplanan nokta usulleri. (Pre-determined Point)
DHMI ise çevirilerinde “holding fix” için “bekleme fiksi” ve “Point” için de “nokta” tanımını kullanmakta.
b)
Türkçeyi iyi
bilmemek
Aerodrome Identification Sign
(SHT HES-r1) Havaalanı tanıtma levhası:
Havaalanının havadan tanınmasına yardımcı olacak, bir havaalanına
yerleştirilen bir levha.
Road
(SHT HES-r1) Araç yolu:
Yalnızca araçların kullanımına ayrılmış, hareket alanında oluşturulmuş bir yüzey rotası.
Road-holding position
(SHT HES-r1) Araç yolu bekleme pozisyonu:
Araçların beklemeleri gerekebilecek, tayin edilmiş bir yer.
c)
Mesleki
İngilizce bilmemek
Aerodrome Reference Point (ARP)
(SHT HES-r1) Havaalanı
referans noktası:
Bir havaalanının tayin edilmiş coğrafi konumu.
d)
Konuya hakim olmamak
Aeronautical Ground Light
(SHT HES-r1) Havacılık yer
ışığı:
Bir uçak üzerinde gösterilen bir ışıktan başka, hava seyrüseferine yardımcı
nitelikte özel olarak sağlanan herhangi bir ışık.
e)
Sistemsizlik
Rekor 10 ayrı
tanımla, SHT OPS-1’de iki, SHT.6a-50’de iki, DHMI’de iki, SHY-SAFA,
SHT-2, SHY-1, SHY-6a ve SHY-Deniz olmak üzere,
yayınladıkları belgelerinde geçen PIC, Sorumlu Kaptan Pilot, Kaptan Pilot ve Sorumlu Pilot tanımınındır.
Bir resmi tanım için on ayrı tanım yaratmak, hem de
aynı kurum içerisinde bunu yapabilmek, büyük bir çaba ve özel beceri
gerektirir.
f)
Altyapısızlık
Bir de ICAO’da tanımlanmamış bir kavram yaratılmış:
(SHY-1) Hususi Pilot: Ücret karşılığı yapılan uçuş operasyonlarında hava aracı kullanması yasaklanmış olan lisansa sahip bir pilot.
“Private Pilot Licence” ve “Private Pilot Licence Holder” olarak geçen bu terimin nasıl “Private
Pilot – Hususi Pilot” olarak anlamlandırıldığı ve olmayan bir tanımın neden
yaratıldığı, benim için hala gizemini korumakta.
Hava Hukuku henüz havacılık toplumunda yeterince yer bulmuyor.
Görülüyor
ki, bu iş sadece “Mütercim-Tercüman” ile yürümüyor.
Belli
ki havacılığın Türkçeleştirilmesi ve bu çevirilerin de doğru ve düzgün
yapılması gerekli.
O
zaman şu konuyu öncelikle çözmemiz gerek;
En az 5-15 sene
deneyim ve süreli lisans yenileme zorunluluğunu yerine getirmiş olan bir
profesyonelin bir yasa, talimat ve/veya yönetmelik hazırlarken mutlaka katkı
sağlaması ve mesleki dil tutarlılığı için görüşlerini almayı gerçekleştirecek
bir gelenek oluşturulmalı.
Dil;
beynin zihinsel faaliyet aracıdır.
Dili
bozup parçalayıp özelliğinin kaybettirilmesi, yazının ise, parçalanarak bütünlüğünün
kaldırılması psikolojik savaşın ana hedefidir.
Bu
yolla insanın beynindeki doğru tarih bilgileri de param parça edilir.
İnsanın
hafızasını yok etmek üzere geliştirilmiş bir psikolojik hareket böyle
yürütülür.
Bu
psikolojik savaş sonucu parçalara ayrılan zihinde hafıza kayıtları otomatik
olarak dağıtılır.
Bu
tip kitlesel zihin çökertme programına dikkat etmek gerekmektedir.
Burada
hepimize görev düşmektedir.
Ancak
doğru sözcükler ile doğru kavramlar yaratılabilir.
Doğru
sözcük ise, çok okumak ve çok yazarak elde edilen birikimler içerisinden
seçilir.
Sonra
ben uygunsuzlukları yazarım ve bakarım aradan 4 sene geçmiş ve görülen odur ki bir arpa boyu bile yol almamışız.
Güzel Türkçe’miz için uğraşanların sayısı da giderek azalıyor.
Yine de VocaTürk – Deyim ve Kısaltmalar Sözlüğü,
sizlere yardımcı olacaktır.
Umarım 1-2 ay
içerisinde VocaTürk-4 de yayına hazır olur.
Sevgiler
140222